Prof. dr inż. Zbigniew Puzewicz urodzony 14 lutego 1930 w Wilnie[I]. Twórca pierwszych polskich laserów (20.08.1963 roku)[II]. Pionier zastosowania laserów w medycynie, technice wojskowej i gospodarce. Wybitny polski naukowiec, nauczyciel akademicki i wojskowy, pułkownik WP, prof. dr inż. nauk technicznych, założyciel, budowniczy i komendant Instytutu Elektroniki Kwantowej Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie (od 09.09.1967). Inicjator i kierownik problemu węzłowego z techniki laserowej w latach 1970-1975. Członek wielu komitetów naukowych Polskiej Akademii Nauk i rad naukowych instytutów badawczych, autor i współautor około dwustu publikacji naukowych. Specjalista w zakresie techniki mikrofalowej i elektroniki kwantowej. Promotor dwudziestu przewodów doktorskich, organizator i współorganizator krajowych i międzynarodowych konferencji naukowych w zakresie techniki laserowej. Inicjator, twórca i organizator produkcji systemów detekcji i sterowania rakiet przeciwlotniczych GROM i PIORUN. Organizator wdrożenia i produkcji szeregu urządzeń i systemów stosowanych w Wojsku Polskim oraz siłach zbrojnych innych państw. Autor i współautor wielu opracowań i urządzeń wyprzedających ówczesny poziom techniki europejskiej. Poseł na Sejm IX i X kadencji.
Życiorys
Urodził się 14 lutego 1930 r. w Wilnie[III], gdzie spędził dzieciństwo i wczesną młodość. Po zakończeniu II wojny światowej został repatriowany z rodziną do Gdańska. W 1948 r.[IV][V] rozpoczął studia oraz służbę wojskową w kompanii akademickiej przy Politechnice Gdańskiej na Wydziale Elektrycznym. W 1951 r. ukończył studia wyższe I stopnia na Wydziale Łączności Politechniki Gdańskiej i uzyskał w styczniu 1952 r. stopień inżyniera elektryka z wynikiem bardzo dobrym. W 1951 r. został skierowany do nowo utworzonej Wojskowej Akademii Technicznej, gdzie rozpoczął pracę, jako starszy laborant w Katedrze Podstaw Radiotechniki Fakultetu Łączności (aktualnie Wydział Elektroniki). W 1952 r. został wykładowcą, a dwa lata później uzyskał stanowisko starszego asystenta. Pracę magisterską obronił z wyróżnieniem w Wojskowej Akademii Technicznej w 1956 r.
W październiku 1956r został adiunktem w Katedrze Podstaw Radiotechniki, a następnie objął stanowisko starszego wykładowcy. Od 1956 do 1960 roku, kierował Zakładem Techniki Fal Ultrawielkich Częstotliwości[VI]. W grudniu 1960 Zbigniew Puzewicz uzyskał tytuł naukowy doktora nauk technicznych. W 1961 r. objął funkcję szefa Katedry Podstaw Radiotechniki przekształconej w 1969 r. na Katedrę Układów Elektronicznych i Elektroniki Kwantowej. 10 lipca 1970 r. Zbigniewowi Puzewiczowi został nadany tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś 10 marca 1978 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1971-1975 koordynował całością prac w zakresie techniki laserowej w ramach realizacji krajowego problemu węzłowego 06.2.3 pt. „Rozwój badań, opracowanie konstrukcji i budowa urządzeń laserowych”.
W 1967 r.[VII] prof. Zbigniew Puzewicz zorganizował Instytut Elektroniki Kwantowej WAT i pełnił funkcję jego Komendanta do 1994. Od roku 1994, po przejściu do rezerwy w stopniu pułkownika prof. Zbigniew Puzewicz kieruje Zespołem Elektroniki Kwantowej[VIII].
Prof. Zbigniew Puzewicz był posłem na Sejm IX i X kadencji. Zmarł 29 marca 2018 r. w Warszawie.
Działalność dydaktyczna
Działalność dydaktyczną na Wojskowej Akademii Technicznej prof. Zbigniew Puzewicz rozpoczął w 1952 roku. Mając zaledwie 22 lata, objął prowadzenie podstawowego przedmiotu na Fakultecie Łączności – Podstawy Radiotechniki. W 1954 roku prowadził wykłady z Teoretycznych Podstaw Radiotechniki na kursie magisterskim, na którym był jednocześnie słuchaczem. W latach 1952-1956 zdobywał duże doświadczenie dydaktyczne, przeprowadzając w tym czasie około 3000 godzin wykładów i ćwiczeń[IX]. Po objęciu stanowiska Kierownika Zakładu Techniki Fal Ultrawysokich Częstotliwości w 1956 roku prowadził wykłady z Teorii Pola Elektromagnetycznego i Techniki Fal Ultrakrótkich.
W trakcie działalności dydaktycznej prowadził wykłady i ćwiczenia laboratoryjne z wielu przedmiotów związanych z radiotechniką, m.in.: podstaw radiotechniki, podstaw teorii pola i techniki ultrawielkich częstotliwości, teorii pola elektromagnetycznego i techniki fal ultrakrótkich, elektroniki kwantowej, przyrządów próżniowych. Kierował kilkudziesięcioma pracami dyplomowymi z zakresu radiotechniki, techniki ultrawielkich częstotliwości i elektroniki kwantowej. Organizował pracownię podstaw radiotechniki i zakład techniki fal ultrakrótkich. W latach 1960-1961 uczestniczył w przebudowie programów nauczania na Wydziale Elektroradiotechnicznym, przekształconym następnie w Wydział Elektroniki WAT. W utworzonym Instytucie Elektroniki Kwantowej organizował seminaria naukowe, staże doskonalące i studia doktoranckie (dla specjalistów z kraju i zagranicy) w nowej wówczas dziedzinie – elektronice kwantowej. Prof. Zbigniew Puzewicz był promotorem dwudziestu przewodów doktorskich.
Działalność naukowo-badawcza
W zakresie mikrofal i laserów
Prowadzona przez prof. Zbigniewa Puzewicza od 1956 roku działalność naukowo-badawcza obejmuje technikę mikrofalową, elektronikę kwantową oraz technikę laserową wraz z rozlicznymi badaniami teoretycznymi i aplikacjami.
W roku 1956 podjął prace badawcze w zakresie teorii i praktyki wykorzystania linii paskowych w układach mikrofalowych. Tematyka związana z propagacją fal elektromagnetycznych była przedmiotem pracy magisterskiej, doktorskiej (pt. „Rodzaje falowodowe w otwartych strukturach przesyłowych”), a także szeregu publikacji i wystąpień na konferencjach naukowych. W pracach tych w oparciu o współczesne środki matematyczne (metody przestrzeni Hilberta) zostały sformułowane warunki oraz dowody istnienia rodzajów falowodowych w otwartych mikrofalowych strukturach przesyłowych.
Pozwoliło to na wyznaczanie rodzajów falowodowych w liniach paskowych, dając w ten sposób podstawy do inżynierskiego projektowania aktualnie wykorzystywanych mikrofalowych linii i anten paskowych.
W 1961 roku po objęciu Katedry Podstaw Radiotechniki zainicjował i kierował pracami nad szerokopasmowymi odbijaczami radiolokacyjnymi oraz metodami maskowania i pozoracji radiolokacyjnej dużych obiektów. Wyniki prac wykorzystano przy produkcji seryjnej odbijaczy radiolokacyjnych. W latach 1961-1962 zespół kierowany przez dr. inż. Z. Puzewicza podjął prace nad wzmacniaczami kwantowymi promieniowania mikrofalowego – maserami (urządzeniami przeznaczonymi do łączności satelitarnej oraz łączności radiowej dalekiego zasięgu). Prace te dotyczyły badań rezonansu paramagnetycznego w kryształach rubinu, konstrukcji maserów rezonatorowych i z falą bieżącą pracujących w temperaturze ciekłego azotu i helu. Zespół ten przy współpracy z Katedrą Urządzeń Mikrofalowych uruchamia w lutym 1963 roku rezonatorowy mikrofalowy wzmacniacz kwantowy – maser pracujący w paśmie X (dł. fali 3 cm) z pompowaniem w paśmie K (dł. fali 8 mm).
Opracowanie i uruchomienie masera[X] rubinowego stanowiło znaczące osiągnięcie naukowe i konstrukcyjne w skali światowej.
Następnie wraz ze swoim zespołem podjął prace badawcze nad laserami wykorzystującymi emisję wymuszoną do generacji promieniowania koherentnego. W oparciu o własne prace teoretyczne, technologiczne oraz konstrukcyjne uruchamia w dniu 20 sierpnia 1963 r. pierwszy w Polsce laser gazowy He-Ne[XI], generujący promieniowanie podczerwone o długości fali 1,15 μm (dwa lata po uruchomieniu pierwszego lasera na świecie). W czasie realizacji tej pracy zespół kierowany przez dr. Zbigniewa Puzewicza, współpracował w zakresie układów zasilających z Katedrą Urządzeń Mikrofalowych kierowaną przez mgr. Kazimierza Dzięciołowskiego.
7 listopada 1963 r. zespół dr. inż. Zbigniewa Puzewicza uruchomił pierwszy w Polsce laser na ciele stałym – laser rubinowy[XII].
Ten sam zespół przeprowadził we wrześniu 1963 roku eksperyment przesłania głosu na odległość za pomocą lasera He-Ne.
Prace omawiające konstrukcje i własności polskich laserów były referowane i omawiane na wielu konferencjach naukowych (krajowych i zagranicznych). Z uwagi na ich nowatorski charakter były przedmiotem zainteresowania wielu placówek badawczych w kraju i zagranicą. Modele tych urządzeń były eksponowane od 1964r. na wystawach krajowych i zagranicznych (np. Poznań, Lipsk, Wiedeń).
W oparciu o laser rubinowy zespół dr. inż. Z. Puzewicza opracował w 1964 roku pierwszy w Europie koagulator laserowy do mikrochirurgii okulistycznej[1].
Za pomocą tego koagulatora przeprowadzona została w kwietniu 1965 roku pierwsza w Europie operacja „przyklejenia” siatkówki w oku pacjenta.
W dniu 25 października 1966 roku został uruchomiony pierwszy laser molekularny dużej mocy (200W). W 1967 roku wytworzono serię produkcyjną tych laserów w Zakładzie Produkcji Doświadczalnej WAT i przekazano do badań z perspektywą zastosowania laserów w przemyśle (cięcie, spawanie materiałów). Komitet Nagród Państwowych za prace te przyznał w 1968 roku zespołową nagrodę państwową II stopnia w dziedzinie techniki „Za udział w opracowaniu wykonaniu i wprowadzeniu do produkcji laserów molekularnych dużej mocy”.
Zaawansowane prace teoretyczne oraz uzyskane wyniki prac doświadczalnych i konstrukcyjnych w zakresie laserów, umożliwiły utworzenie w roku 1971 Problemu Węzłowego 06.2.3 pt. „Rozwój badań, opracowanie konstrukcji i budowa urządzeń laserowych”. Oprócz Instytutu Elektroniki Kwantowej WAT, w pracach uczestniczyło dwadzieścia siedem jednostek badawczych (politechniki, uniwersytety oraz instytuty) z całej Polski. Profesor Puzewicz, opracowując jego założenia oraz kierując nim, wniósł zasadniczy wkład w proces stworzenia w kraju podstaw nowej gałęzi nauki i aplikacji techniki laserowej.
Efekty prowadzonych przez szereg lat prac umożliwiły budowę urządzeń laserowych dla wielu dziedzin nauki, w tym medycyny, a także przemysłu i obronności.
W zakresie laserów w medycynie
Prace w zakresie medycznych zastosowań laserów podjęte przez prof. Zbigniewa Puzewicza po uruchomieniu pierwszych laserów na ciele stałym (rubinowego i YAG-Nd) oraz laserów molekularnych, zapoczątkowały badania w zakresie medycznych zastosowań laserów w Europie. Koagulator laserowy dedykowany był przede wszystkim mikrochirurgii okulistycznej i stosowany w leczeniu odklejeń siatkówki, przypaleń na dnie oka krwawiących naczyń siatkówki, przy schorzeniach cukrzycowych i gruźliczych, jak również w stanach, w których dotychczasowe postępowanie chirurgiczne było niemożliwe. Opracowanie i zastosowanie w praktyce koagulatora laserowego było znaczącym osiągnięciem polskiej nauki na skalę światową. Koagulator[XIII] laserowy był pierwszym tego typu urządzeniem w Europie. W 1965 roku koagulator został opatentowany i skierowany do produkcji seryjnej w Centralnym Laboratorium Optyki[2][3]. W latach 1965-1975 powstało siedem typów koagulatorów okulistycznych. Urządzenia te były wykorzystywane w klinikach okulistycznych. W samej Klinice Chorób Oczu Akademii Medycznej w Warszawie zoperowano 6000 pacjentów w latach 1965-1978.
Profesor Puzewicz był inicjatorem oraz kierował nowatorskimi badaniami w zakresie oddziaływania promieniowania laserowego na komórki i tkanki żywe, które doprowadziły do powstania również pionierskich w Europie laserów medycznych CO2. Prace te obejmowały[XIV][XV]:
W 1978 roku opracowanie pierwszego w Polsce chirurgicznego lancetu laserowego na CO2 służącego do przeprowadzania operacji na tkankach mocno ukrwionych, cięcia i odparowywania tkanek miękkich oraz koagulacji naczyń krwionośnych w obrębie rozległych pól operacyjnych i przekazanie do Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie.
Przeprowadzenie 21 czerwca 1978 roku pierwszej w Polsce operacji chirurgicznej z wykorzystaniem lancetu chirurgicznego na CO2 W Instytucie Chirurgii Centrum Kształcenia Podyplomowego Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie. Operacja to została uznana przez PAP za wydarzenie roku 1978 w polskiej nauce i technice. W tamtym okresie jedynie nieliczne kliniki na świecie (głównie w USA) stosowały lancety laserowe, ale tylko do celów badawczych.
Skonstruowanie laserowego lancetu laryngologicznego do zabiegów mikrochirurgicznych krtani i przekazanie w roku 1983 do Kliniki Otolaryngologii Akademii Medycznej w Warszawie. Lancetem tym do 1990 roku wykonano z powodzeniem ponad 2300 operacji.
Zainicjowanie w roku 1991 prac badawczych i kierowanie projektem badawczym – zastosowanie promieniowania laserowego do fotodynamicznej diagnozy i terapii nowotworów.
Prof. Puzewicz jest autorem szeregu publikacji naukowych w tej dziedzinie[4], a jego działalność w obszarze laserów medycznych wywarła niewątpliwy wpływ na rozwój medycyny, wpisując się trwale w historię nauki i techniki.
W zakresie wykorzystania laserów w przemyśle i nauce
Pod kierunkiem profesora opracowano i wyprodukowano krótkie serie laserów (He-Ne, molekularnych CO2, energetycznych laserów gazowych i na ciele stałym) na potrzeby gospodarki i nauki[XVI].
Wszystkie te urządzenia znalazły zastosowania, np. do budowy szybów i chodników kopalnianych, masztów radiowych, toru wodnego Portu Północnego, itd. Lasery szkolne i spektrometry laserowe w szkolnictwie i nauce.
Za osiągnięcia w dziedzinie techniki laserowej Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Prezes PAN przyznali prof. Zbigniewowi Puzewiczowi w czerwcu 1973 r. Nagrodę Specjalną w Roku Nauki Polskiej za kierowanie zespołem i udział w opracowaniu i wykonaniu modeli dwóch rodzajów impulsowych laserów energetycznych dużej mocy:
lasera molekularnego na dwutlenku węgla o ciśnieniu atmosferycznym (o mocy 3 GW i energii 200 J)
lasera na ciele stałym (szkło neodymowe).
Na przełomie lat 60 i 70 XX wieku pojawiła się teoretyczna możliwość zastosowania laserów w uzyskaniu syntezy termojądrowej. Na podjęcie prac nad tym zagadnieniem pozwalał stan ówczesnej techniki laserowej osiągnięty przez Instytut Elektroniki Kwantowej WAT. Badania w tym zakresie podjął gen. prof. Sylwester Kaliski, ówczesny komendant WAT, który zorganizował Zespół Analiz Teoretycznych i Zespół Fizyki Plazmy. Celem przeprowadzonych prac było określenie sposobu wykorzystania laserów do kontrolowanej fuzji termojądrowej.
Korzystając z dorobku Instytutu Elektroniki Kwantowej w zakresie laserów dużej mocy, w czerwcu 1973 roku został przeprowadzony wspólny eksperyment Zespołu Analiz Teoretycznych, Zespołu Fizyki Plazmy, Instytutu Elektroniki Kwantowej oraz Instytutu Badań Jądrowych. Wyniki eksperymentu potwierdziły możliwość uzyskania generacji strumienia neutronów, świadczących o aktach syntezy jąder deuteru, poprzez użycie skoncentrowanej energii laserów. Dalsze analizy teoretyczne wykazały, że praktyczna realizacja syntezy termojądrowej wymaga nieporównywalnie większej energii laserów, niż pierwotnie zakładano. Prof. Zbigniew Puzewicz zrezygnował z dalszych prac w tym zakresie, bowiem budowa laserów o takich mocach przekraczała ówczesne możliwości Instytutu Elektroniki Kwantowej.
Jako członek zespołu badawczego otrzymał w czerwcu 1973 roku Nagrodę Specjalną w Roku Nauki Polskiej przyznaną przez Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Prezesa PAN za uzyskanie wysokotemperaturowej plazmy dla mikrosyntezy oraz przyznaną przez Prezydium Komitetu Nagród Państwowych w dniu 22 lipca 1974 r.
Zespołową Nagrodę Państwową I stopnia w dziedzinie nauki za udział w pracach nad wytworzeniem wysokotemperaturowej plazmy i nad laserową mikrosyntezą termojądrową.
W zakresie techniki laserowej i optoelektroniki w systemach wojskowych
Opracowanie przez prof. Puzewicza laserów na ciele stałym (rubinowego i YAG-Nd) z modulacją dobroci umożliwiło powstanie nowatorskich konstrukcji w zakresie wojskowych zastosowań laserów. Prace te obejmowały:
uruchomienie w roku 1966 pierwszego w Polsce dalmierza laserowego (12 października 1968 roku została przyznana nagroda zespołowa II stopnia Ministra Obrony Narodowej za „Prace w zakresie sprzętu specjalnego wojsk”). Dalmierz laserowy DA-1 PORTLAND wszedł do produkcji w 1984 r. w Przemysłowym Centrum Optyki i do 1990 roku wyprodukowano 147 egzemplarzy. Konstrukcja dalmierza laserowego oparta była wyłącznie o technologie opracowane w kraju – unikatowe głowice laserowe i układy optoelektroniczne. PORTLAND był pierwszym artyleryjskim dalmierzem laserowym w Układzie Warszawskim.
opracowanie i wdrożenie systemu ostrzegania o opromieniowaniu laserowym BOBRAWA. System służy do wykrywania promieniowania dalmierzy laserowych (czołgowych i artyleryjskich), oświetlaczy laserowych (wszystkich typów) i był częścią systemu obrony czołgu przed atakiem pociskami artyleryjskimi, rakietami przeciwpancernymi i bombami naprowadzanymi na cel oświetlony laserem. Urządzenie wskazywało kierunek wykrytego źródła promieniowania, jego typ oraz w zależności od trybu pracy pozwalało na postawienie zasłony dymnej w trybie automatycznym lub ręcznym, chroniąc czołg przed atakiem. W latach 1985-1988 Przemysłowe Centrum Optyki wyprodukowało 681 egzemplarzy systemu BOBRAWA na potrzeby WP dla czołgu T-55AM oraz 78 egzemplarzy na eksport. Chroniona przyznanym świadectwem patentowym nr 143903 BOBRAWA, była pierwszym takim systemem w Europie. System BOBRAWA był w kolejnych latach rozwijany i obecnie, jako System SSC-1 OBRA znajduje się na wyposażeniu WP.
Opracowanie systemu kierowania ogniem czołgu T-55. System kierowania ogniem SKO MERIDA[XVII] wyposażony był w pasywny kanalikowy wzmacniacz obrazu (pierwszy taki celownik w Układzie Warszawskim), czołgowy dalmierz laserowy. Wyróżniające technologiczne cechy SKO MERIDA obejmują:
użycie mikroprocesora w przeliczniku danych ogniowych (pierwszy cyfrowy przelicznik w Układzie Warszawskim),
opracowanie nowoczesnego, na poziomie światowym układu nadawczo-odbiorczego dalmierza laserowego całkowicie opartego o technologie IEK WAT,
opracowanie stabilizacji pionowej celownika optycznego.
W latach 1986-1990 Przemysłowe Centrum Optyki wyprodukowało 601 egzemplarzy systemu dla WP. SKO MERIDA chroniony był przyznanym świadectwem patentowym nr 0518 oraz w zakresie dalmierza laserowego świadectwami patentowymi nr 149945 i nr 0555 oraz innymi, głównie z obszaru optyki.
Opracowanie cyfrowego systemu kierowania ogniem czołgu T-72 DRAWA, które rozpoczęło się wkrótce po uruchomieniu seryjnej produkcji SKO MERIDA. Prof. Zbigniew
Puzewicz opracował koncepcję, pełnił nadzór nad realizacją konstrukcji oraz wdrożeniem do produkcji czołgowego systemu kierowania ogniem czołgu T-72 DRAWA oraz czołgowego systemu kierowania ogniem z celownikiem termalnym czołgu T-72 DRAWA-T. W latach 1991-2002 Przemysłowe Centrum Optyki wyprodukowało 249 egzemplarzy SKO DRAWA (czołg PT-91 Twardy), w tym 202 egzemplarze z celownikiem termowizyjnym. SKO DRAWA był pierwszym na świecie cyfrowym i termowizyjnym Systemem Kierowania Ogniem czołgu
T-72, miał jednocześnie pełną zdolnością do prowadzenia działań całodobowych. System DRAWA aktualnie znajduje się na wyposażeniu WP (czołg PT-91 Twardy). Konstrukcja SKO DRAWA chroniona jest świadectwem patentowym nr 0593.
W 1991 roku prof. Zbigniew Puzewicz rozpoczął w Instytucie Elektroniki Kwantowej WAT realizację projektu badawczego pt. „Badania i optymalizacja układów odbiorczych promieniowania laserowego i w podczerwieni”. Prace te zapoczątkowały opracowanie Przenośnego Przeciwlotniczego Zestawu Rakietowego (PPZR) GROM[XVIII]. Zainicjował i brał udział w opracowaniu strategicznego programu rządowego „Nowoczesne Technologie dla Potrzeb Obrony Przeciwlotniczej Wojsk i Obiektów” obejmującego opracowanie i wdrożenie do produkcji przenośnego zestawu rakietowego o kryptonimie “GROM”.
Zespół, którym kierował, podjął tematykę modelowania, pomiarów telemetrycznych oraz sposobów sterowania obrotowych rakiet przeciwlotniczych bardzo krótkiego zasięgu.
Opracowane modele teoretyczne i algorytmy sterowania umożliwiły podjęcie prac nad nowoczesnymi systemami detekcji i sterowania.
W wyniku prac powstają modele i prototypy głowicy samonaprowadzającej oraz algorytmy układów startowych.
Szczególne znaczenie ma opracowanie i wdrożenie do produkcji:
technologii detektorów podczerwieni, zarówno chłodzonych, jak i niechłodzonych,
metod regulacji koordynatorów i żyroskopów głowicy samonaprowadzającej (GSN),
stanowisk kontrolno-pomiarowych,
systemu integracji i sterowania rakiet GROM dla:
samobieżnego przeciwlotniczego zestawu rakietowego POPRAD[XIX],
przeciwlotniczego zestawu artyleryjsko-rakietowego ZU-23-2TG JODEK,
przeciwlotniczego zestawu artyleryjsko-rakietowego ZU-23-2SP PILICA[XX],
przeciwlotniczego samobieżnego zestawu artyleryjsko-rakietowego ZSU 23-4MP BIAŁA.
PPZR GROM jest produkowany seryjnie od 2000 roku na potrzeby WP oraz kontrahentów zagranicznych. PPZR GROM znajduje się na wyposażeniu WP, stanowiąc podstawową przeciwlotniczą rakietową broń krótkiego zasięgu o cechach inteligentnych, całkowicie wytwarzaną w naszym kraju. PZPR GROM we wrześniu 1999 roku dostał nagrodę DEFENDER na Międzynarodowej Wystawie Przemysłu Obronnego. W tym okresie był to jeden z najnowocześniejszych zestawów przeciwlotniczych w swej klasie na świecie.
W kierowanym przez profesora Zespole Elektroniki Kwantowej WAT opracowano i wdrożono do produkcji w Mesko S.A. urządzenie szkolno-treningowe UST-1.
UST-1 usprawnia proces szkolenia oraz pozwala na szkolenie obsług PPZR GROM w strzelaniu do:
realnych celów powietrznych,
realnych celów powietrznych w obecności zakłóceń,
imitatorów celów powietrznych,
pozorowanych celów powietrznych.
Urządzenie szkolno-treningowe UST-1 znajduje się na wyposażeniu WP. Urządzenie UST-1 otrzymało w 2000 roku nagrodę DEFENDER podczas Targów – Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego w Kielcach.
Prof. dr inż. Zbigniew Puzewicz w 2007 r. zainicjował prace nad opracowaniem rakiety przeciwlotniczej PIORUN[XXI]. Kierowany przez niego Zespół Elektroniki Kwantowej Instytutu Optoelektroniki WAT opracował koncepcję oraz sformułował założenia modernizacji.
Pod jego kierunkiem w zakładach przemysłu obronnego powstały unikatowe rozwiązania techniczne i technologiczne obejmujące najistotniejsze zespoły optoelektroniczne i elektroniczne pocisku, ze szczególnym uwzględnieniem toru optoelektronicznego, zespołu detekcyjno-sterującego, laserowego zapalnika zbliżeniowego oraz adaptację celownika dziennego i termalnego[XXII]. Opracowano również konstrukcję i technologię wytwarzania unikatowych w skali światowej fotodetektorów InSb i PbS, specjalistycznej optyki podczerwieni i nowoczesnych, hybrydowych przedwzmacniaczy[XXIII]. Uzyskano znaczące zwiększenie zasięgu wykrywania i skuteczności niszczenia celów.
Przenośny Zestaw Rakietowy (PPZR) PIORUN otrzymał Nagrodę Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy pt. „Produkt najlepiej służący podniesieniu poziomu bezpieczeństwa żołnierzy Sił Zbrojnych RP zaprezentowany podczas XXIV Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego Kielce 2016”.
Rozwiązania w zakresie rakiet GROM/PIORUN i urządzenia szkolno-treningowego UST- 1 zostały wdrożone do produkcji seryjnej w CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o. oraz Mesko S.A.
Wyniki prowadzonych przez lata prac, osobista wiedza i umiejętności wiązania problemów teoretycznych z zagadnieniami praktycznymi stanowią o uznanym autorytecie prof.
Zbigniewa Puzewicza w dziedzinie techniki laserowej. Wielokrotnie był zapraszany do udziału w zagranicznych konferencjach naukowych w charakterze członka komitetu naukowego oraz eksperta w międzynarodowych komisjach.
Już w 1975 roku światowej sławy profesorowie Janusz Groszkowski i Bogdan Paszkowski stwierdzili: „ze względu na znaczące oddziaływanie osiągnięć na kształtowanie i rozwój ogółu pracowników nauki w kraju prof. Zbigniew Puzewicz jest twórcą szkoły w zakresie nauki i techniki laserowej wraz jej szerokimi aplikacjami w wielu dziedzinach”. Był członkiem wielu komitetów naukowych Polskiej Akademii Nauk i szeregu instytutów badawczych.
Będąc uznanym na świecie ekspertem w dziedzinie laserów, swoje prace wielokrotnie referował na konferencjach międzynarodowych oraz był członkiem komitetów naukowych konferencji międzynarodowych. Autor – współautor około dwustu publikacji naukowych.
Recenzent szeregu wniosków o nadanie tytułu profesora, kilkudziesięciu recenzji rozpraw habilitacyjnych i prac doktorskich w najważniejszych instytucjach naukowych, jak Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Instytut Maszyn Przepływowych PAN, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu i inne.
Członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego Polskiej Akademii Inżynierskiej.
Działalność Zbigniewa Puzewicza wywarła niewątpliwy wpływ na sytuację w polskim przemyśle, służbie zdrowia oraz bardzo istotnie wpłynęła na wzrost możliwości bojowych Wojska Polskiego, wpisując się na trwałe w krajową historię nauki i techniki, a w tym samym w historię dokonań WAT.
W latach 2012-2018 roku prof. dr inż. Zbigniew Puzewicz wraz z zespołem współpracowników uczestniczył w opracowaniu[XXIV]:
głowicy samonaprowadzającej na laserowe promieniowanie odbite od celu dla:
armato-haubicy 155mm KRAB[XXV] ,
moździerza 120mm RAK,
pocisku przeciwpancernego PIRAT
oświetlacza laserowego na potrzeby amunicji precyzyjnego rażenia z krajowym systemem autoryzacji.
Mobilnego Sytemu Rakietowego KUSZA[XXVI]
Doktoraty obronione pod kierownictwem prof. Zbigniewa Puzewicza
Zdzisław Kazimierz Jankiewicz, 12.12.1968 r., Optyczne pobudzanie mikrofalowych wzmacniaczy kwantowych,
Tadeusz Stanisław Machowski,12.12.1968 r., Asymetryczny rezonator ze sprzężeniem aperturowym lasera molekularnego,
Jan Krepski, 14.11.1972 r., Rezonatory częściowo wypełnione anizotropowym dielektrykiem stosowanym w maserach,
Cong Thu Phi, 14.11.1974 r., Analiza parametrów szumowych lasera He-Ne,
Zdzisław Tomasz Trzęsowski, 15.07.1975 r., Analiza możliwości zastosowania analizy dwupoziomowej do oceny charakterystyk energetycznych laserów,
Stojan Dinojew, 31.12.1976 r., Optymalizacja parametrów lasera impulsowego na grancie itrowo-aluminiowym domieszkowanym jonami neodymu (YAG:ND3+),
Mariusz Derwiszyński, 31.12.1977 r., Prawdopodobieństwo trafienia w symulatorach laserowych,
Andrzej Mieczysław Bajsarowicz, 31.12.1977 r., Wpływ pola magnetycznego na charakterystyki promieniowania lasera He-Ne,
Tadeusz Marian Jan Lipowiecki, 30.12.1978 r., Optymalizacja integralnej sprawności dyfrakcyjnej cienkich hologramów amplitudowych obiektów rozpraszających stochastycznie padające na nie promieniowanie laserowe,
Roman Czechowicz, 24.10.1978 r., Analiza rezonatorów laserowych z piniowym ośrodkiem aktywnym o słabej niejednorodności,
Jan Jerzy Stanisław Pawlak, 24.10.1980 r., Absorbcja energii promieniowania lasera molekularnego w wybranych materiałach polikrystalicznych,
Henryk Alfred Passia, 24.10.1980 r., Charakterystyki detekcyjne sygnałów dopplerowskich w anemometrze laserowym,
Nguyen Tho Vuong, 05.07.1982 r., Analiza teoretyczna i badania eksperymentalne metod prejonizacji i stabilizacji wyładowania jarzeniowego w molekularnym laserze impulsowym CO2 typu TEA, pracującym w zamkniętym obiegu gazu,
Jerzy Feliks Ciosek, 31.12.1986 r., Interferencyjne polaryzatory cienkowarstwowe o stopniu polaryzacji powyżej 0,99,
Marek Strzelec, 24.02.1988 r., Analityczna i eksperymentalna optymalizacja parametrów energetycznych i częstotliwościowych laserów falowodowych CO2 o działaniu ciągłym,
Michał Jaźwiński, 14.02.1989 r., Badania kompleksowe i optymalizacja lasera TEA CO2 jako generatora dalmierza z detekcją bezpośrednią,
Zygmunt Andrzej Mierczyk, 28.03.1990 r., Wpływ stabilności centrów barwnych w monokryształach LiF na charakterystyki generacyjne lasera monoimpulsowego YAG:Nd3 z modulatorem LiF: [F2],
Zbigniew Andrzej Zawadzki, 14.05.1991 r., Operatorowa analiza wpływu diafragm na parametry przenoszenia wiązek promieniowania przez układy optyczne,
Mirosław Jan Kopica, 16.11.2000 r., Odcięty laser CO2 wzbudzany prądem wysokiej częstotliwości i chłodzony powietrzem,
Paweł Dorobek, 08.12.2010r., Metoda zwiększania dokładności naprowadzania przenośnej rakiety przeciwlotniczej bliskiego zasięgu.
Zestawienie uzyskanych świadectw patentowych (wybór):
Patent nr 53506, Koagulator laserowy do chirurgii okulistycznej, 16.04.1965 r.,
Patent nr 90154, Sposób symulowania strzelań bezpośrednich z broni lufowej za pomocą impulsów laserowych oraz urządzenie do symulowania tych strzelań, 06.08.1973 r.,
Patent nr 137079, Sposób wykonania pasywnego foliowego modulatora dobroci neodymowego lasera impulsowego, 17.07.1984r.,
Patent nr 0518, Sposób kierowania ogniem uzbrojenia i urządzenie do kierowania ogniem uzbrojenia, zwłaszcza czołgu T-55A, 29.12.1984 r.,
Patent nr 143903, Urządzenie do wykrywania i określania kierunku padania impulsowego promieniowania laserowego, 29.12.1984 r.,
Patent nr 147831, Rezonator laserowy, 20.08.1986 r.,
Patent nr 147921, Sposób sprawdzania dalmierzy laserowych i urządzenie do sprawdzania dalmierzy laserowych, 10.06.1986 r.,
Patent nr 149945, Sposób wykonania miniaturowej głowicy laserowej, 16.08.1985 r.,
Patent nr 154319, Sposób wykonania, pasywnego krystalicznego modulatora dobroci rezonatora lasera impulsowego, 16.04.1987 r.,
Patent nr 0555, Układ optyczny celownika – dalmierza dzienno-nocnego zwłaszcza czołgu T- 55, 18.05.1987 r.,
Patent nr 160494, Sposób wykonania filtrów zabezpieczających przed promieniowaniem laserowym, 06.04.1989 r.,
Patent nr 165889, Dwufalowy laser diagnostyczno-terapeutyczny z światłowodowym układem prowadzenia wiązki, 15.05.1991 r.
Nagrody
Za działalność naukową, społeczną i organizacyjną prof. Zbigniew Puzewicz uzyskał szereg nagród i odznaczeń wśród nich[5]:
Nagroda zespołowa III stopnia w dziedzinie naukowo-technicznej przyznana przez Ministra Obrony Narodowej 12 października 1963 r. za skonstruowanie lasera gazowego He-Ne.
Nagroda Komitetu Nauki i Techniki za kierowanie zespołem i udział w realizacji ważnej dla gospodarki narodowej pracy w zakresie rozwoju nauki i techniki 1966 r. obejmujące:
Opracowanie i skonstruowanie koagulatora laserowego dla mikrochirurgii okulistycznej; Opracowanie i skonstruowanie mikrodrążarki laserowej
Nagroda Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki Wiceprezesa Rady Ministrów Eugeniusza Szyra za „Udział w realizacji ważnej dla gospodarki narodowej pracy w zakresie rozwoju nauki techniki” (dalmierze laserowe), 1966 r.
Nagroda zespołowa II stopnia (kierownik zespołu) przyznana przez Komitet Nagród Państwowych w dziedzinie techniki za udział w opracowaniu, wykonaniu i wprowadzeniu do produkcji laserów molekularnych dużej mocy (1968 r.).
Nagroda zespołowa II stopnia (kierownik zespołu) w dziedzinie naukowo-technicznej przyznana przez Ministra Obrony Narodowej 12 października 1968 r. za pracę w zakresie nowych metod pomiarów odległości.
Nagroda zespołowa II stopnia w dziedzinie nauki i techniki przyznana przez Ministra Obrony Narodowej 12 października 1972 r. za prace naukowo-badawcze, zaprojektowanie, zbudowanie i uruchomienie pierwszego w kraju laserowego zestawu dużej mocy.
Nagrody rektorskie WAT za działalność naukową w dziedzinie elektroniki kwantowej – 6 krotnie w okresie 1966-1972.
Nagroda specjalna w Roku Nauki Polskiej przyznana przez Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w czerwcu 1973 r. za kierowanie zespołem i udział w opracowaniu i wykonaniu modeli dwóch rodzajów impulsowych laserów energetycznych dużej mocy:
laser molekularny na dwutlenku węgla o ciśnieniu atmosferycznym, laser na ciele stałym (szkło neodymowe).
Nagroda specjalna w Roku Nauki Polskiej przyznana przez Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Prezesa PAN w czerwcu 1973 za uzyskanie wysokotempaturowej plazmy dla mikrosyntezy.
Nagroda zespołowa I stopnia w dziedzinie nauki i techniki przyznana przez Ministra Obrony Narodowej 12 października 1973 r. za opracowanie trenażerów radiolokacyjnych i laserowych.
Zespołowa Nagroda Państwowa I stopnia w dziedzinie nauki przyznana przez Prezydium Komitetu Nagród Państwowych w dniu 22 lipca 1974 r. za udział w pracach nad wytworzeniem wysokotemperaturowej plazmy i nad laserową mikrosyntezą termojądrową.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Opracowanie projektu systemu kierowania ogniem armat czołgowych – późniejsza MERIDA – SKO czołgu T-55”, 18.12.1972 r.
Zespołowa nagroda Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Opracowanie, uruchomienie i badania urządzenia BOBRAWA”, 18.12.1978 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Opracowanie lasera molekularnego o dużej częstotliwości powtarzania impulsów i mocy średniej 0,5W”, 18.12.1979 r.
Nagroda zespołowa I stopnia Ministra Obrony Narodowej za „Cykl prac doświadczalnych i klinicznych nad zastosowaniem noża laserowego w chirurgii”, 12.10.1980 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Opracowanie, wykonanie i badania modelu systemu kierowania ogniem armaty czołgowej (Merida)”, 18.12.1981 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Opracowanie i wykonanie serii prototypowej nierozjustowującej się głowicy laserowej i odbiornika promieniowania laserowego”, 18.12.1982 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Prace wdrożeniowe systemu kierowania ogniem (Merida)”, 18.12.1984 r.
Nagroda zespołowa honorowa Ministra Obrony Narodowej za „Opracowanie systemu kierowania ogniem”, 12.10.1985 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Opracowanie impulsowego odciętego lasera CO2”, 18.12.1986 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Opracowanie, wykonanie i badania systemu ROZOGA” (system rozwojowy systemu kierowania ogniem czołgu T-72 późniejszej DRAWY), 18.12.1987 r.
Nagroda indywidualna Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Całokształt działalności naukowo-dydaktycznej w 45-lecie WAT”, grudzień 1996 r.
Nagroda Defender MSP Kielce za „Urządzenie szkolno-treningowe dla przeciwlotniczych zestawów rakietowych bliskiego zasięgu”, 08.09.2000 r.
Odznaczenie honorowe Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej, Złoty Medal za Zasługi dla Wojskowej Akademii Technicznej, 07.11.2001 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „ Prace naukowo- badawcze w zakresie modernizacji czołgu PT-91”, 21.12.2001 r.
Nagroda zespołowa Komendanta Instytutu Optoelektroniki WAT za „Opracowanie urządzenia szkolno-treningowego UST-1 dla PPZR GROM”, 21.12.2001 r.
Nagroda Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Wybitne osiągnięcia w zakresie rozwoju techniki i laserów impulsowych”, 21.12.2001 r.
Nagroda Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej za „Wybitne osiągnięcia w zakresie rozwoju techniki laserów impulsowych”, 21.12.2002 r.
Nagroda Kapituły Godności Honorowych WAT – Wpis do Złotej Księgi Dokonań Wojskowej Akademii Technicznej”, 02.10.2002 r.
Wyróżnienie Honorowe Polskiego Przemysłu Obronnego pt. „Bene Meritus pro Industria Poloniae” (Dobrze Zasłużony dla Polskiego Przemysłu” XXII lecie Polskiego Lobby Przemysłowego, 21.03.2015 r.
Nagroda Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy za Przenośny Zestaw Rakietowy (PPZR) PIORUN za „Produkt najlepiej służący podniesieniu poziomu bezpieczeństwa żołnierzy Sił Zbrojnych RP” prezentowany podczas XXIV Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego Kielce 2016.
Przypisy:
[1] Patent z dnia 30.06.1967 r., nr 63506, Koagulator laserowy do chirurgii okulistycznej
[2] Patent z dnia 30.06.1967 r., nr 63506, Koagulator laserowy do chirurgii
[3] http://www.ztl.wat.edu.pl/index.php/o-instytucie-optoelektroniki/wazniejsze-osiagniecia- aplikacyjne, zestawienie najważniejszych wydarzeń związanych z rozwojem techniki laserowej
[4] Z. Puzewicz, T. Orłowski, J. Domaniecki, A. Badowski, Z. Dumański, W. Witczak, M. Tomczak, S. Rutkowski, Z. Mróz, Badania doświadczalne nad przydatnością noża laserowego CO2 w chirurgii wątroby (doniesienie wstępne), Lekarz Wojskowy, 1978;
Z. Puzewicz, T. Orłowski, J. Domaniecki, A. Badowski, J. Strużyna, Z. Dumański, W. Kapuścińska-Czerska, Zastosowanie skalpela laserowego CO2 w praktyce chirurgicznej, Pol. Tygodnik Lekarski, 1978.
[5] Informacja Komisji powołana przez Radę Naukową WAT w dniu 05 grudnia 1974 r. w zw. ze wszczęciem postępowania o nadanie tytułu naukowego profesora zwyczajnego prof.
Zbigniewowi Puzewiczowi, s. 5-7.
[I] http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Puzewicz-Zbigniew;3964725.html
[II] http://encyklopedia.interia.pl/nauki-scisle/news-puzewicz,nId,1987899
[III] Głos Akademicki 2/2015; „Jubileusz Profesora Zbigniewa Puzewicza” str. 16÷18
[IV] Kompanie Akademickie; Gdański Fakultet Wojskowy 1947-1952; wyd. 1997; ISBN 8311086699, 9788311086692
[V] Wojskowe Akademie w Polsce; praca zespołowa pod redakcją płk prof. zw. dr. inż. Michała Hebdy; ISBN 83-916148-1-6; wyd. 2003 r.
[VI] Głos Akademicki nr 2 (167) z 2010 r.; „Kameralny jubileusz Profesora Zbigniewa Puzewicza” str. 6÷8 http://www.promocja.wat.edu.pl/Glos_Akademicki/Glos_PDF/2010/ga167.pdf
[VII] http://www.ioe.wat.edu.pl/o-instytucie-optoelektroniki/historia/historia-instytutu- optoelektroniki-historia-rozwoju-laserow-w-wat-i-w-polsce/
[VIII] Franciszek Puchała; „Budowa potencjału bojowego Wojska Polskiego 1945-1990”;
Fundacja „Historia i Kultura” 2013; wyd. 1 ISBN 978-83-11-12800-2 str. 166
[IX] 60 lat Wydziału Elektroniki Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego; wyd. WAT 2011 ISBN 978-83-62954-17-9
[X] http://www.dtic.mil/docs/citations/AD0406976
[XI] http://www.ioe.wat.edu.pl/o-instytucie-optoelektroniki/historia/zestawienie- najwazniejszych-wydarzen-zwiazanych-z-rozwojem-techniki-laserowej/
[XII] „W ćwierćwiecze odkrycia lasera”; materiały z sesji naukowej pod redakcją Franciszka Kaczmarka, Ciążeń, 16-17 maja 1985 roku, Wydawnictwo naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ISBN 83-232-0041-6 z 1987 r.
[XIII] Lasers in Ophthalmology” http://cdn.intechopen.com/pdfs/31115/InTech-
Lasers_in_ophthalmology.pdf
[XIV] Głos Akademicki WAT nr 7-9 (184-186) 2011 str. 60 lat WAT; http://www.ioe.wat.edu.pl/data/zalaczniki/_glos-akademicki/ga184-186_ioe.pdf
[XV] Laser + Electro – Optics nr 3/1978; dr med. Jozef Kaluzny; Laser id Der Medizine “Laseradwendung in der Augenheilkunde in Europa: I Polen“ – Applicantion of Lasers in Ophthalmology in Europe: I Poland.
[XVI] Herman Klejman; „Lasery”; Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1979; wyd. 2 ISBN 83- 01-01077-0
[XVII] http://www.nowastrategia.org.pl/opracowanie-czolgu-t-55am-merida/
[XVIII] http://www.magnum-x.pl/artykul/od-groma-i-pioruna-do-pirata
[XIX] http://www.magnum-x.pl/artykul/zieloneswiatlodlapoprada
[XX] Nowa Technika Wojskowa nr 9/2012; „Prace badawcze z modelem PZRA do systemu PILICA” str. 76-80
[XXI] http://www.magnum-x.pl/artykul/celowniki-do-pioruna
[XXII] http://www.magnum-x.pl/artykul/odgromadogromam
[XXIII] Wojsko i Technika, Bezpieczeństwo, Uzbrojenie Przemysł nr 1/2015; „Technologie z CRW Telesystem Mesko” str. 72-76
[XXIV] Wojsko i Technika, Bezpieczeństwo, Uzbrojenie Przemysł nr 9/2016; „Zestawy przeciwlotnicze Grom i Piorun – źródła technologii i rozwiązań do nowych typów amunicji inteligentnej” str. 76-80
[XXV] Polska Zbrojna nr 42 (768); „Pierwszym w punkt” str. 13-17
[XXVI] Wojsko i Technika, Bezpieczeństwo, Uzbrojenie Przemysł nr 7/2016; „Kusza dla Obrony Terytorialnej” str. 30-34